در راستای تأمین اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تحقق عدالت اجتماعی و جامه عمل پوشاندن به مفاد اصل 29 قانون اساسی که برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی ، پیری، و... را حق همگانی دانسته است و دولت را مکلف به تأمین خدمات و حمایت های مالی مذکور برای یکایک افراد کشور نموده است. قوانین و مقررات حمایتی و بیمه ای جهت تحت پوشش قرار دادن گروههای مختلف مورد تصویب قرار گرفته است، می توان به قانون تأمین اجتماعی روستاییان مصوب 21/2/1348 اشاره نمود پس از آن با تصویب قانون تأمین اجتماعی در سال 1354 اجرای بیمه روستاییان به سازمان تامین اجتماعی محول شد البته در عمل اجرای مقررات مذکور عملی نشد.

با تصویب قانون ساختار نظام جامع رفاه وتأمین اجتماعی مصوب 21/2/1383یکی از اهداف و وظایف حوزه بیمه ای، تشکیل صندوقهای بیمه ای از قبیل حرف و مشاغل آزاد ( خویش فرمایان و شاغل غیر دایم)، بیمه روستاییان و عشایر، بیمه خاص زنان بیوه و سالخورده و خودسرپرست و... اعلام شد. با تصویب آیین نامه بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر در هیئت وزیران در تاریخ 12/11/1383 و ابلاغ آن در مرداد ماه سال 1384 صندوق مزبور عملاً از اوایل شهریور ماه 1384فعالیت خود را با عضوگیری اختیاری از روستاییان و عشایر کشور آغاز کرد.

از دیگر مستندات قانونی مرتبط به صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر می توان به تبصره2 ماده (3) قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی وبند«س» ماده (194) قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران اشاره نمود.

به لحاظ اینکه این صندوق در ابتدای تأسیس موسسه دولتی بوده و امکان هیچ گونه فعالیت اقتصادی به نفع مشمولین خود را نداشته است بر اساس قانون الحاق صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر به فهرست نهادهاو موسسات عمومی غیر دولتی مصوب 16/3/1388 مجلس شورای اسلامی به لیست موسسات عمومی غیر دولتی پیوست .

وفق ماده 2 آیین نامه کلیه افراد روستایی و عشایر سرپرست خانوار و نیز دریافت کنندگان مستمری‌های پیری، از‌کارافتادگی کلی ، و فوت مشمول آیین‌نامه بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر می باشد.

براساس آمار سال 1391 تعداد بیمه شدگان صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر بالغ بر 1047873خانوار می باشد که نزدیک به 146910 نفر زنان سرپرست خانوار زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و 50928 نفر زنان سرپرست خانوار زیر پوشش سازمان بهزیستی می باشد .

طبق ماده 7 آیین نامه بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر 5 % درآمد مقطوع مبنای محاسبه حق بیمه منطقه به عنوان حق بیمه سهم بیمه شده و دو برابر آن به عنوان سهم و کمک دولت می باشد.